Talipleri Şahkulu’na, Şahkulu baba diye hitap ederdi; bizde öyle hitap edeceğiz.
Antalya bölgesi Tekelülerden Kızılbaş Alevilerin Kanaat önderi Hasan Halifenin oğlu Şahkulu baba
Korkuteli’nin Yalınlı köyündendir. Hasan Halifenin hakka yürümesi üzere Tekelüler Baba Şahkulu Babayı önderleri olarak seçtiler. Şahkulu baba sadece babasının tekkesini değil gösterdiği ilmi ve dini
başarıları sayesinde Abdal Musa tekkesinin dahi Piri olmuştur.
Osmanlı yönetimindeki toplumsal ve ekonomik yapının bozulması; gelirleri adeta Sarayın Harcamalarını karşılayamadığı için Yönetimi elinde tutan Osmanlı Devletinin devşirme Veziriazam, vezirler ve üst düzey görevlileri yeni gelir kaynaklarını oluşturmak üzere halkın üzerine yeni vergiler saldılar. Vergi düzeninde yapılan bu adaletsizlikler; ayrıca, devlet yönetiminde Türkmenlerin dışlanmaya başlanması Nur Ali Halife, Bozokulu Şah Celal, Şah Veli, Süğlün Koca-Baba Zinnun, Zinnun oğlu Halil ve Şah Kalender Çelebi ayaklanmalarına zemin hazırladı.
Hasan Halifenin Hakka yürümesi üzere Alevi geleneğine uygun olarak toplanan Türkmen Alevi halkı
Şahkulu Baba’yı lider seçmişlerdir. Kısa sürede büyük bir kitleyi bir araya getirmeyi başaran Şahkulu
baba, İnanç önderi seçildiği tarihten 2 Temmuz 1511 yılına kadar sürekli MUHABBET TOPLANTILARI
yapardı. 2 Temmuz 1511 tarihli Muhabbet toplantısını Tekke bölgesi Döşeme Derbendinde Antalya
Subaşısı komutasında Osmanlı kuvvetlerinin, basmaları üzerine Türkmen Alevileri karşı direnişe
geçmişler. Bu direnişe dirlikleri ellerinden alınan Sipahilerin de katılması üzere eylem bir anda ayaklanmaya dönüşmüştür. Ayaklanma sürecinde Osmanlının bazı Şehzadelerinin Kızılbaş ayaklanmacılarla birleşmişlerdir. Antalya, Kızılcakaya, Elmalı, Korkuteli, Burdur, Keçiborlu, Hamitli, Manisa, Kütahya, Sandıklı, Ulusıçaanlı, Altıntaş, Alaşehir ve Beyşehir bölgelerinde Osmanlı kuvvetlerini üst üste yenilgiye uğrattılar. Ayaklanmanın Antalya ayağında Karagöz Paşa, Beyşehir bölgesinde Karaman beylerbeyi Haydar Paşa hayatlarını kaybettiler. Şahkulu baba ayaklanmasını, 1240 Tarihli Babai ayaklanması ile karşılaştıran Prof. Faruk Sümer göre Osmanlı Devletinin Anadolu’daki hâkimiyeti nerdeyse sona erecekti.
Karaman beylerbeyi Haydar Paşa hayatını kaybetmesi üzerine Sadrazam Hadım Ali Paşa büyük bir
kuvvetle harekete geçti. Şahkulu baba ve kuvvetlerini Karaman yakınlarındaki Kızılkaya boğazında
kuşattı, ancak; kuşatmadan bir sonuç elde edilemedi. Şahkulu baba ve kuvvetleri Sivas tarafına çekildiler. Ancak; Hadım Ali Paşa’nın, Çubukova’da arkalarından yetişmesi üzere Şahkulu baba ve kuvvetleri ağır bir yenilgiye uğradı; Şahkulu baba hayatını kaybetti ve ayaklanma bastırılmış oldu… Bu çarpışmada Hadım Ali Paşa da hayatını kaybetmişti.
Çarpışmada kurtulan 15 bin Tekelili Kızılbaş Türkmen Safevi Devletine intisap etmek üzer Erdebil’e
yöneldiler. Erzincan civarında Tebriz’den gelen bir kervanı yağmaladılar, tüccarlarını öldürdüler. Bu
arada; Şah İsmail Horasan’da olduğundan Anadolu’da olup bitenlerden haberdar değildi. Tekelülerin
Safevi Topraklarına girdiklerinin haberine alınca geri döndü ve Rey kentinde bunların itiatını kabul
etti, fakat kervanı soydukları için ileri gelenlerin hepsini öldürttü. Ahaliyi ise beyler arasında taksim
etti.
Şeyh Bedrettin ayaklanmasından yaklaşık 100 sene sonra bu kere Şahkulu baba önderliğinde ayaklanan ve nerdeyse Osmanlı devletinin Anadolu’daki hâkimiyetini sona erdiren Tekelili Kızılbaş Alevi Ayaklanması böylece bastırılmış oldu.
04.10.2023
Turabi ADA
Torbalı-İzmir